-->

Kaba Tuanku Lareh Simawang Ka Babini Duo

 Awal Kalam


Antah sapek antah mantilau

Ramo-ramo di dalam gantang;

Antah dapek antah moh tido

Kaba lah lamo tak baulang.


Tambilang di rumpun lansek

Di Baliak batang kayu patai;

Di bilang sado nan dapek

Nan tingga untuak rang pandai.


Pilin bapilin rotan sago

Kaik bakaik aka baha;

Sajak di langik tabarito

Tibo di bumi jadi kaba.


Palupuan tadia nan dibantang

Puti batanun suto perak;

Sungguah kaba nan didendangkan

suri tauladan untuk rang banyak.


Pai Kumisi


Pada moso dewaso itu, sialah urang nan urangnyo, nan tacelah tampak jauah, nan tabirungoh tampak hampia, iyolah Tuanku Lareh Simawang, dunsanak dek Siti Rawiyah, awaklah lareh janyo urang, kan inyo ka pai kumisi, iyo ka ranah Batusangka, nan ka rumah Angku Kapalo.

Dicarai malah pakaian, lalu memakai hanyo lai, dikanakkan sarawa panjuik, lakeklah baju guntiang kaliang, saluak tateleang di Kapalo, deta balilik di kapalo, karih tasisiak di pinggang, pakai sisampiang kain balapak.

Mancaliak nan bak kian, batanyo sana pedusinyo, iyo Siti Jamilah, "Manolah Angku janyo denai, handak ka mano Angku kini, sarupo urang ka pai parang, tasirok darah memandangi."

Manjawab Lareh Simawang, "Adiak den Siti Jamilah, dangakan malah dek adiak denai katokan, bukan denai pai parang, hanya denai ka pai kumisi, ka ranah Batusangka, iyo ka rumah Angku Kapalo."

Kok inyo Siti Jamilah, sudah maklum di dalam hati, kok kilek baliuang alah ka kaki, kilek camin alah ka muko, lahianyo sajo pai kumisi, bantinnyo pai babini, iyo ka rumah Siti Rawani.

Bakato sanan Siti Jamilah, "Oi Angku joden di angku, angku den Lareh Simawang, dangakan malah dek Angku, denai bapantun ba ibarat :

Kudo banamo si katani

Dipauik di dalam hutan;

Tasirok darah mamandangi

Mancaliak Angku ka Bajalan."


Manjawab Lareh Simawang, "Adiak den Siti Jamilah, usahlah adiak barusuah hati, jan lah adiak tacamen bana, urang panggamang dareh hanyuik, urang nan pancameh lakeh jatuan."


Sanan bakato Siti Jamilah, iyo bakato sambia bapantun :

"Ka ayia ka pasia lawik

Baru tibo kami lah mandi;

Apo gunonyo ka disabuik

Itu timbangan Angku sandiri."


Kato nan tidak bajawab lai, dek Angku Lareh Simawang, inyo lah turun ka laman, diracak kudo diguratiahkan, kudo manduo lari kancang, manuju ka ranah Batusangka. Alah sarantang pajalanan, cukuik katigo rantang panjang, nan jauah raso ka hampiang, nan dakek raso ka tibo, lah tibo inyo di sanan, iyo di ranah Batusangka, tibo di laman rumah Angku Kapalo.


Kudo mendompak maringih panjang, sanan takajuik Angku Kapalo, lalu disonsong ka laman, diparenai naiak ka rumah.


Kununlah Lareh Simawang, duduak sakli di kurisi, titiaklah parentah duo tigo, alah sudah malah barundiang, lamo sabanta antaronyo, bakato Lareh Simawang, "Oi Angku joden di angku, dangakan dek angku elok-elok:


Bapikek dalam bapikau

Anak puyuah balari-lari;

Maliek sadang mahimbau

Maliek Siti Rawani.


Angku panggialah, angku himbau inyo ka mari," katonyo Lareh Simawang.


Mandanga kato nan bak itu, manjawab Angku Kapalo, "Dangakan pulo malah dek Angku :


Cacak balari ateh kasau

Jatuah badabuak sampai mati;

Tidak ka rago ka dihimbau

Inyo ka mari tiok hari.


Alah ka ladang urang bakabun

Bungonyo kambang tangah hari;

Usah diharok buruang nantun

Balun balago musin kini."


Mandanga rundiangan nan bak kian, tamanuang Lareh Simawang, tangan tatagun ateh meja, rintang bamanuang di kurisi.

Sasdang samaso leh nantun, tadanga suaro di laman, sanan bakato Angku Kapalo, "Oi Angku Jo den di angku, itu lah si Siti Rawani, manjanguah malah Angku ka halaman."


Takajuik Lareh Simawang, dilapeh pandangan ka laman, alah tampak si Siti Rawani, dipatuik bana nyato-nyato, dicaliak bana jaleh-jale, rancak nan bukan alang-alang, mukonyo nan bak bulan panuah, pipinyo bak pauah dilayang, hiduang nan bak dasun tungga, bulu mato bak samuik sairiang, Allahu Rabbi rancak romannyo, bakucaklah iman mamandangi, sariklah urang ka judunyo.


Lamo lah Tuanku Lareh, tapukau maliek Siti Rawani, sanan bakato Lareh nantun :

"Pisang timbatu di laman

Makanan urang samuonyo;

Aka jo budi dijalankan

Sampai ka bapak jo mandehnyo."


Sanan manjawab Angku Kapalo, "Dangakan pulo malah dek Angku:

Babelok jalan urang ka Tiku

Manyimpang jalan ka muaro;

Angku mananti malah dahulu

Ambo batenggang jo bicaro."


Mandanga kato nan bak kian, sanang hati Lareh Simawang, lalu bakato inyo maso itu, "Sabulan lamonyo ambo nantikan, tantulah sakali lain tidaknyo, nan dapek ambo mengirokan."


Kununlah Lareh Simawang, kato sampai inyo pun turun, bajalan inyo ka laman, diracak sakali malah kudo, sana bakato Angku Kapalo, "Sungguah-sunguah malah Tuanku mananti, buruang lia kok lain namuah jinak, kok lai untuk jo bagian."

Agaklah del Lareh Simawang, digurantiahkan malah tali kakang, kudo manduo lari kancang, dihiliakan labuah nan panjang, alah sarantang duo rantang, cukuik katigo rantang panjang, tibolah inyo di ranah Koto Simawang, taruih ka Rumah Siti Jamilah.

Dihimbau urang jago gadang, "Manolah urang jago gadang, masuakkan malah kudo ka kandang barilah rumpuik jo sagu."


Indak elok dirandang kacang

Elok diambiak nan babungo;

Tak guni dipapanjang

Elok diambiak nan paguno.


Pantang Tatangahkan


Di hari nan sahari nantun, lorong kapado Lareh Simawang, sadang duduak tangah rumah, duduak bajuntai di kurisi, takana bana wakatu itu, lalu dituka malah pakaian, pai mandi inyo ka lubuak, iyo ka lubuak pincuran gadang.

Lamo tatagun maso itu, babagai pangana nan tibo, tabayang rupo Siti Rawani, lah sampai di dalam lubuak, tak tantu apo ka disabuik.

Hari baransuan rambang sanjo, sanan takajuik lareh nantun, takana bana dek inyo, lalu dibasuah sajo malah muko, indak jadi baliau mandi.


Kununlah dek Siti Jamilah, hedangan lah dilatakkan, hatinyo sakik tak tabado, namun di muko nan indak mangasan, sanan bakato hanyo lai :

"Anak urang pakan rabaa

Nak pai ke Padang Panjang;

Tuanku makanlah baa

Nasi alah ambo hidangkan."


Mandango kato nan bak kian, takajuik Tuanku Lareh Simawang, inyo nan sadang bapikia maso itu, pangana ka Siti Rawani juo, lalu dibasuah malah tangan, disuok nasi sasuok, nasi dikunyah raso sakam, ayia diminum sambiluan, hati buncah pikiran rambang, pangana ka Batusangka juo, iyo ka rumah Siti Rawani. Lorong kapado Siti Jamilah, lalu batanyo sambia bapantun:

"Baburu ka Bangkahulu

Dapeklah ruso kambiang hutan;

Sakik kapalo garan Angku

Mangko nasi indak tamakan.


Kain gadang rang Pitalah

Suji nan tidak barubahan

Pakaian rajo si patani;

Kanai ilimu garan kolah 

Barubah raso paratian

Padoman tampak pado kami."


Disindia nan bak itu, manjawab Lareh Simawang "Dangakan malah dek adiak denai katokan :


Denai hilia ka Pariaman

Singgah ka rumah nak rang Tiku;

Bukan barubah paratian

Hati den rusuah tak batantu."


Bakato pulo Siti Jamilah, suaro lah mulai garuak parau :


"Tanamlah pinang di laman

Jatuah salodang silaronyo;

Barulah Angku di timbangan

Samantang ka bulek-bulek bungo rayo.


Tinggilah bukik Gunuang Sago

Tampek ka ladang rang bakabun;

Usahlah Angku mahandak juo

Angku Kumisi denai lah maklum."


Kununlah dek Siti Jamilah, bajalan inyo ka dalam biliak, ayia mato badarai-darai, takana untuang jo bagian, awak di dalam bababan barek, masuak tujuah bulan panuah, anak rak dalam paibo hati, dirameh paruik dikaluahkan, mangaluah maharang panjang.

Diliek laki gilo bamanuang juo, hatinyo batambah sansai juo, manganakan untuang jo parasaian, awak lah nyato urang dagang, tidak bakampuang ba halaman, tidak badusun banagari, tidak barumah bataratak, tidak bakaum bakirabat.

Tipak di diri Siti Jamilah, lorong Kapado dang rauik romannyo, sariklah pulo ka tandiangannyo, muko panuah bak bujua talua, hiduang mancuang bak dasun tungga, pipi nan bak pauah dilayang, bulu mato bak samuik baririang, daguaknyo nan bak labah hinggok, langannyo bak lilin dituang, batihnyo bak paruik pada, tumiknyo bak talua buruang, randah tidak tinggi pun tidak, sadang elok bapatutan.

Alah sahari duo hari, sampailah sapuluah hari, Lareh Simawang bamanuang juo, hati batambah sansai juo, manganakan untuang jo parasaian. Alah datang candonyo surek, iyo dari ranah Batusangka, lalu dibaco hanyo lai, ado rahasio di dalamnyo.

"Mamintah Tuanku datang ka rumah Angku Kapalo, dek karano janji nan dahulu, pintak bak raso ka buliah, kandak bak raso ka balaku, lakeh malah Tuangku basugiro, datang ka ranah Batu Sangka."


Salasai surek dibao, sanang raso kiro-kiro, tabayang sakali roman Siti Rawani, bajalan inyo sakali, maadok ka rumah Siti Rawiyah.

Alah sarantang duo rantang, cukuik katigo rantang panjang, jauah basarang hampia juo, dakok raso ka tibo, lah tibo inyo di sanan, iyo di rumah aciaknyo Siti Rawiyah. 

Maliek Lareh Simawang lah tibo, dikambangkan lapiak tangah rumah, dihimbau malah bapaknyo, lah naiak Tuanku Lareh Simawang, sanan bakato inyo lai, "Oi Aciak joden di aciak, acek den Siti Rawiyah, ado sabuah denai katokan, denai ka pai babini, iyo ka rumah Siti Rawani, nan di ranah Batusangka."

Mandanga kato nan bak kian, indak ado jawaban dari aciaknyo, sanan bakato Angku Guru, iyolah bapak kanduangnyo, "Anak kanduang Lareh Simawang, hanyo sabuah sajo denai rusuahkan, utang dibayia kok indak salasai, mato tak suko urang mancaliak, talingo tak suko urang mandanga, hilang dagang baganti dagang.

Sabagai lai pulo 'nak kanduang, lorong kapado Siti Jamilah, anak urang sadang hamil, batapolah ka ibo dang hatinyo, ibu tidak dunsanak tidak, kampuangnyo pun jauah sakali, kununlah pulo Siti Jamilah, roman baiak baso katuju, muluik manih kuncindan murah.

Oi anak kanduang saba lah dahulu, malakik anak rang lapeh babannyo, anak kok dibincang-bincang urang, anak kok manyasa kamudian."

Kato nan indah bajawab, bajalanlah Lareh Simawang, iyo ka rumah Siti Jamilah, lah tibo garan di sanan, duduak bajuntai di kurisi, nasi tahedang jo minuman.

Kununlah Siti Jamilah, barapo banalah rusuah hati, capeknyo bapanyok bak itu juo, lalu bakato maso itu, "Usahlah Angku bamanuang juo, minumlah ayia ubek hauih, makanlah nasi ubek litak."

Mandanga kato nan bak kian, lah makan Lareh Simawang, alah sasuok inyo makan, cukuik katigo inyo lah kanyang, sudah pulo marokok makan siriah.

Pada maso itu, patang Kamih malam Jum'at, dek Tuanku Lareh Simawang, dicubo maujo-ujo mangatokan, mamintak izin ka malakang, tapi ado pulo nan dirusuahkannyo, sabab Siti Jamilah sadang bababan, cukuik katujuah bulan panuah, itulah pulo nan manyeso hatinyo, baa lah caro ka mangatokan.

Copyright © Kota Minang Kabau. All rights reserved.